Türkiye Cumhuriyeti’nin acımasızca doğranan iki fidanından biridir “Halkevleri”, ”Köy Enstitüleri” ile birlikte…
Bugünkü konumuz “Halkevleri” olacak.
Cumhuriyet döneminde ülkenin sosyal ve kültürel kalkınmasında, cumhuriyetin de getirdiği değerlerin geniş halk kitlelerine ulaşması için 19 Şubat 1932’de, başta Ankara olmak üzere 14 il merkezinde açılmıştı, “Halkevleri”…Zamanla büyük bir artış gösterdi. Amacı, toplumdaki “Parasız eğitim, parasız sağlık” isteğini yükseltmekti. Tabii ki Türk Milleti’ni çağdaş uygarlıklar düzeyine çıkaracak kültürel atılımları gerçekleştirmeyi, Atatürk Devrimleri’ni halka daha iyi anlatmayı ve eğitim seferberliği çalışmalarını yönetmeyi de hedefleri arasına almıştı.
Halkevleri’nin, Mustafa Kemal Atatürk’ün “Aydınlanma Devrimi”ni üstlenmek gibi işlevi de çok önemliydi. Bu amaçla sanat ve kültür etkinliklerini kitlelere taşıyor, Anadolu insanının kültürel susamışlığına çağdaş olanaklar sunuyordu.
Halkevleri’nin işlevi yalnız sanat, kültür ve spor etkinlikleriyle sınırlı değildi. Tüzüğünün 44’üncü maddesi gereğince, yardıma muhtaç, kimsesiz kadınlar, çocuklar, dermandan düşen ihtiyarlara da destek veriyordu.
Halkevleri, 90 yıllık bir halk örgütüydü.
Onurlu bir tarih, her mücadele döneminde kendini yenilemeyi başaran genç bir fidandı, Halkevleri…
Halkevleri, tarihti, onurlu bir yürüyüşün aydınlık tarihiydi. Hiçbir baskıya boyun eğmeyen, eşitlik, özgürlük ve barış mücadelesinin tarihi.
Kitaptı, kütüphaneydi, tiyatroydu, sanattı, Halkevleri…
Gericiliğe, emperyalizme, faşizme karşı dimdik durmak, her kapatılışın ardından yeniden doğmaktı, Halkevleri…
Ve her yeniden doğuşta da halklaşmak, halkın örgütü olmaktı, Halkevleri…
Halkevleri’nin sonu ne mi oldu?
Demokrat Parti’nin(DP) 14 Mayıs 1950’de iktidara gelmesinden sonra TBMM’de 8 Ağustos 1951’de kabul edilen ve 11 Ağustos 1951’de Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 5830 sayılı yasayla Türkiye genelindeki tüm Halkevleri kapatılarak malları hazineye devredildi ve yazık oldu!
BANDIRMA HALKEVİ
Bandırma’da da Halkevi vardı.
Şehit Mehmet Günenç Lisesi’nde öğrenci olduğum yıllarda Bandırma’da hizmet veren Halkevi çatısı altında çalıştım. Halkevi Bandırma Şubesi’nin başkanı Esin Kocabay’dı. Esin Hanım, o yıllarda Şehit Mehmet Günenç Lisesi’nde, Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeniydi. Halkevi binası, bugünkü “Sevgi Yolu”ndaydı. O dönemde başta Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere düzenlediği birçok anma programı ve etkinlikler düzenlendi. Bu etkinliklerde başta sunuculuk olmak üzere çeşitli görevler aldım. Çok anlamlı etkinliklerdi. Bu etkinliklerin düzenlenmesine o dönemin Bandırma Belediye Başkanı, rahmetli Hasan Sur da büyük destek vermişti.
Bu yazıya, benim sunuculuğumda, 10 Kasım 1973’te gerçekleşen Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün anıldığı programın fotoğrafları da eklidir. Fotoğrafları “Stüdyo Atınç”ın sahibi rahmetli Atınç Ekerer çekmişti.
Bandırma’da Halkevleri’nin kurucu başkanı olup, 2001 yılında kaybettiğimiz, Bandırmalı Esin Kocabay’ı saygı ve rahmetle anıyorum.
Yazıma, ünlü Halk Ozanı Âşık Veysel Şatıroğlu’nun, “Halkevi” başlıklı şiiriyle son veriyorum:
“Sarsılmaz Halkevi sağlam temeli
Işık tutar halka yorulmaz eli
Halka hizmet kuruluşu emeli
Atatürk sesi var Halkevleri’nde
Halkevleri umum halkın malıdır
İlim irfan faziletle doludur
Devam eden Atatürk’ün yoludur
Atatürk izi var Halkevleri’nde
Halkevleri ilim irfan yuvası
Atatürk’ün sesi milletin sesi
Eşitlik, hürriyet ve demokrasi
Atatürk sözü var Halkevleri’nde
Sosyal yardım kolu, Türk müzik kolu
Çalışanlar için imkânlar dolu
Çalışmalı, okumalı, yazmalı
Atatürk sözü var Halkevleri’nde
Asil Türk Milleti çalışır Veysel
Çalışana ekmek çağırır gel, gel
Asla mağdur olmaz çalışan bir el
İnanç var, iman var Halkevleri’nde”
